Lễ Sen Dolta: Thắt chặt thêm tình đoàn kết của cộng đồng người Khmer

Lễ Sen Dolta là lễ hội lớn trong năm của đồng bào dân tộc Khmer. Cũng giống như lễ Vu Lan báo hiếu vào rằm tháng 7, lễ Sen Dolta thể hiện truyền thống đạo lý “cây có cội, nước có nguồn” của người Việt Nam, mang tính nhân văn và tính giáo dục đạo đức sâu sắc.

Theo truyền thống, lễ Sen Dolta thường được tổ chức trong thời gian nửa tháng, với 4 nghi thức chính: Lễ dâng cơm vắt (Bos Bai Ben), lễ cúng ông bà (Sen Dolta), lễ rước ông bà (Phchum Ben) và lễ đưa tiễn ông bà (chun Đôn Ta). Những năm gần đây, đồng bào Khmer cũng đã tổ chức lễ Sen Dolta gọn nhẹ hơn trước để phù hợp với điều kiện thực tế nhưng vẫn giữ được những ngày lễ truyền thống của dân tộc. Hiện nay, lễ Sen Dolta được ấn định tổ chức trong 3 ngày. Năm 2023, lễ Sen Dolta diễn ra từ 29/8 đến mùng 1/9 Âm lịch (ngày 13,14 và 15/10 Dương lịch).

Thực hiện nghi lễ Sen Dolta tại chính điện chùa Khmer

Trong những ngày này, khắp trong phum, sóc của đồng bào Khmer tràn ngập không khí của ngày lễ Sen Dolta, nhất là tại các chùa Khmer. Trong 3 ngày lễ Sen Dolta, ngoài dâng hương và mâm lễ ở nhà, mọi nghi thức quan trọng đều diễn ra tại chùa - “ngôi nhà” chung của cả phum, sóc của đồng bào dân tộc Khmer.

Trong đó, ngày thứ nhất (ngày cúng tiếp đón), các gia đình chuẩn bị nhà cửa tươm tất, lau chùi bàn thờ tổ tiên, sau đó dọn mâm cơm với bánh trái, rượu trà…; các thành viên trong gia đình cùng đốt nhang, khấn vái linh hồn ông bà về ăn uống cùng con cháu. Ngày thứ hai (ngày cúng chính), vào buổi trưa, mọi người chuẩn bị mâm cơm mang vào chùa để tổ chức cúng. Sau khi được các vị sư tụng kinh cầu siêu cho linh hồn của những ông bà đã khuất, mọi người cùng ăn uống, trao đổi kinh nghiệm trong việc đồng áng và vui chơi tại chùa. Buổi chiều, họ lại rước linh hồn ông bà về nhà, làm mâm cơm mới cúng ông bà và mời ông bà ở lại chứng kiến cuộc sống sung túc của con cháu. Ngày thứ ba (ngày cúng tiễn), đồng bào Khmer chuẩn bị một mâm cơm, rồi mời vài vị sư sãi cùng họ hàng thân tộc trong phum sóc đến nhà tụng kinh cầu siêu để tiễn đưa linh hồn người quá cố. Bà con làm chiếc thuyền bằng bẹ chuối, có gắn cờ phướn, hai hình nộm (tượng trưng cho tổ tiên, ông bà) và các thức cúng mỗi thứ một ít, có cả các gói gạo, muối, quần áo, tiền, vàng mã… rồi người nhà thắp nhang, đèn mang thuyền thả dưới dòng sông, kênh rạch gần nhà để đưa ông bà và những người thân quá cố về lại thế giới bên kia.

Đại đức Thích Kim Tuệ - Trụ trì chùa Khmer tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam cho biết: Đồng bào Khmer thấm nhuần giáo lý nhà Phật, luôn tâm niệm tưởng nhớ công đức sinh thành dưỡng dục thể hiện ở tấm lòng thành kính, bởi vậy lễ vật dâng cúng ông bà tổ tiên trong lễ Sen Dolta không phô trương hình thức, mâm cao cỗ đầy, mà tùy theo điều kiện kinh tế mỗi gia đình. Lễ vật thường là những món ăn bình dị, gần gũi hàng ngày, như trái cây vườn nhà, sản vật chợ quê. Trong dịp lễ này, con cháu người Khmer còn chuẩn bị các thức ăn ngon, lễ vật có ý nghĩa, dâng lên ông bà cha mẹ còn sống để tỏ lòng hiếu kính.

Theo Đại đức Thích Kim Tuệ, trong lễ Sen Dolta con cháu làm ăn xa đều phải về nhà thắp nén nhang và đến chùa cúng phật mong gia đình được bình an, cầu cho mưa thuận gió hòa, làm ăn suôn sẻ, thuận lợi. Đây cũng là dịp để đồng bào Khmer gặp gỡ, hỏi thăm, trao đổi kinh nghiệm và thắt chặt thêm tình đoàn kết trong cộng đồng.

Với ý nghĩa truyền thống, lễ Sen Dolta mang đậm tính nhân văn và giáo dục đạo đức sâu sắc, nhắc nhở mọi người về lòng hiếu thảo với ông bà, cha mẹ. Đồng thời, tri ân những bậc tổ tiên đã đóng góp cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Lễ Sen Dolta mang lại cho mỗi gia đình không khí đầm ấm, sum vầy và thắt chặt tình đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ nhau trong phum, sóc.