Bộ sưu tập đàn đá nghìn năm tuổi được công nhận bảo vật quốc gia

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa ký quyết định công nhận bảo vật quốc gia (đợt 12, năm 2023) đối với 29 hiện vật, nhóm hiện vật đang được lưu giữ tại các bảo tàng, trung tâm bảo tồn, di tích lịch sử - văn hóa… trong toàn quốc. Trong đó có bộ sưu tập đàn đá Khánh Sơn, niên đại khoảng 2.500 - 3.000 năm, đang được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa.

Nghệ nhân biểu diễn đàn đá ở Festival Biển Nha Trang hồi tháng 6/2023.

Bộ sưu tập đàn đá Khánh Sơn gồm 2 bộ có ký hiệu A và B với 12 thanh kích thước khác nhau, được gia đình ông Bo Bo Ren (người dân tộc Raglai) tìm thấy ở núi Dốc Gạo, huyện Khánh Sơn. Đầu năm 1979, ông Bo Bo Ren đã bàn giao lại 2 bộ đàn đá này cho chính quyền. Sau đó, bộ đàn đá Khánh Sơn A và B được tỉnh Phú Khánh (thời bấy giờ) bàn giao cho Viện Nghiên cứu Âm nhạc Việt Nam để nghiên cứu.

"Âm thanh sắc, gọn, có cao độ rõ rệt, ngân dài, âm thanh trầm bổng, độ mạnh nhẹ, độ dài ngắn và màu sắc đặc biệt của âm. Bộ đàn đá Khánh Sơn là hiện vật đặc trưng gắn liền với đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc miền núi tỉnh Khánh Hòa" - Hội đồng khoa học về đàn đá Khánh Sơn công bố năm 1979.

Qua tư liệu, đàn đá Khánh Sơn được chế tác tại Dốc Gạo, một "công xưởng" chế tác đàn đá. Bộ đàn đá được đẽo gọt rất công phu, chất liệu đá Rhyolite porphyre vốn chỉ tìm thấy ở khu vực huyện Khánh Sơn (tỉnh Khánh Hòa); tỉnh Ninh Thuận và phía Đông tỉnh Lâm Đồng.

Đến nay, có hơn 50 tác phẩm sáng tác thể nghiệm và dàn dựng thành tiết mục cho 2 bộ đàn đá Khánh Sơn cùng các đàn đá khác. Trong đó, đa số là tiết mục viết cho độc tấu, song tấu, tam tấu đàn đá có dàn nhạc dân tộc đệm; hoặc một số tiết mục đàn đá đệm cho đơn ca, tốp ca, một số tiết mục kết hợp giữa đàn đá với múa và vũ kịch múa...

Cuối tháng 3/2023, Phân viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh đã bàn giao 2 bộ đàn đá Khánh Sơn để tỉnh Khánh Hòa trực tiếp quản lý, phát huy giá trị.

Trong số 29 bảo vật quốc gia được công nhận đợt này, còn có Sưu tập mũi khoan đá Thác Hai (niên đại: 3.000 - 4.000 năm; hiện lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk); Trống đồng Sao Vàng (niên đại Văn hóa Đông Sơn khoảng 2.000 năm; hiện lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia);...