Bằng cách phát huy kỹ thuật làm gốm cổ truyền, người Chăm ở làng gốm cổ Bàu Trúc đang đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm gốm và gắn với du lịch cộng đồng để đảm bảo đầu ra cho sản phẩm.

Làng nghề gốm Bàu Trúc nằm ở thị trấn Phước Dân (huyện Ninh Phước) cách trung tâm TP. Phan Rang – Tháp Chàm của tỉnh Ninh Thuận khoảng hơn 10km về phía Nam. Bàu Trúc là một trong những làng gốm Chăm cổ xưa nhất Đông Nam Á tồn tại đến ngày nay.

Đặc trưng của gốm Chăm là được làm thủ công, không dùng bàn xoay để tạo hình mà chủ yếu nhờ đôi tay khéo léo của nghệ nhân để thổi hồn vào đất. Đây là nét độc đáo thể hiện sự tinh tế, chịu khó của phụ nữ Chăm, và cũng là điểm nhấn thu hút đông đảo du khách tìm đến với làng gốm để được tận mắt chứng kiến nét độc đáo này.

Cho đến nay, làng gốm Bàu Trúc vẫn duy trì cách làm gốm thủ công mà cha ông ta gần ngàn năm nay đã làm, kể cả cách nung vẫn làm lộ thiên bằng củi, rơm, trấu…Đặc biệt, nghề làm gốm ở đây được “mẹ truyền con nối”, phụ nữ Bàu Trúc lớn lên đã được mẹ hướng dẫn làm gốm và cứ thế, đời nối đời làm gốm và lưu truyền đến nay.

Những người thợ gốm cho biết gốm ở đây không phải được làm thuần từ đất sét, mà khi làm nguyên liệu đất sét đã được pha với một phần cát non được lấy từ các con suối trên nguồn chảy về, cát nơi ấy có chứa rất nhiều sa khoáng, người dân gọi là “cát bồi”.

Người Chăm ở làng gốm cổ Bàu Trúc đang đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm gốm và gắn với du lịch cộng đồng để đảm bảo đầu ra cho sản phẩm

Khi pha vào đất để làm gốm và nung ở nhiệt độ 600-800 độ, các khoáng chất khác sẽ cháy hết, chỉ còn vàng non dạng sa khoáng bám lại vào thành gốm. Ngoài ra, người thợ gốm vẫn có thể tạo màu cho sản phẩm bằng các loại vỏ cây và tuyệt đối không dùng men màu công nghiệp.

Đến làng gốm Bàu Trúc, du khách được xem các nghệ nhân biểu diễn, tạo hình gốm với bàn tay điêu luyện, những thao tác kỹ thuật thật đẹp mắt. Đặc biệt, du khách có thể tự tay làm cho mình những sản phẩm gốm đơn giản, tự vẽ hoa văn và thử nung trên lửa... để trải nghiệm cảm giác như một nghệ nhân làm gốm thực thụ.

Cụ Trượng Thị Gạch, nghệ nhân lớn tuổi nhất làng gốm Bàu Trúc, năm nay đã 80 tuổi, nhưng vẫn say sưa biểu diễn nghệ thuật làm gốm cho du khách và giải đáp thắc mắc khi cần.

Làng Bàu Trúc được các nhà nghiên cứu, du khách trong và ngoài nước xem như một bảo tàng gốm Chăm. Chính vì vậy, nhiệm vụ bảo tồn, phát triển làng nghề truyền thống của đồng bào Chăm nói chung và làng gốm Bàu Trúc nói riêng luôn được địa phương quan tâm.

Vừa qua, nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Theo đó, Ninh Thuận đã đầu tư về cơ sở vật chất tại làng gốm Bàu Trúc gắn với phát triển du lịch cộng đồng để phát huy giá trị di sản này.

Để phục vụ du khách, làng gốm Bàu Trúc đã thành lập Ban phát triển du lịch cộng đồng với trên 60 thành viên. Với sự quan tâm của các cấp chính quyền, sự tham gia tích cực của người dân địa phương, làng gốm Bàu Trúc đang dần được du khách thập phương tìm đến, góp phần đảm bảo cuộc sống cho người dân, vừa bảo tồn nét văn hoá đặc sắc của đồng bào Chăm nơi đây.

Hiện nay ở Bàu Trúc, ngoài nhà trưng bày gốm được Nhà nước đầu tư xây dựng, hầu hết nơi ở của các gia đình cũng là nơi chế tác và nung gốm. Bởi với hơn 400 hộ gia đình, trong đó 80% các gia đình tham gia sản xuất và bán sản phẩm gốm tại nhà. Và đời sống của người làm gốm ở Bàu Trúc đã được cải thiện nhiều hơn trước.

Nghề gốm đã được truyền dạy lại cho các thế hệ, nhiều người trẻ học hành đến nơi đến chốn, đã đi làm ăn xa, nay cũng trở về làng nối nghề gốm ông bà để lại. Bên cạnh đó, thêm trân trọng những giá trị tinh hoa nghề truyền thống được bao thế hệ người Chăm ra sức giữ gìn và bảo tồn để nối mạch, giữ gìn giá trị văn hóa từ quá khứ đến hiện tại và cho tương lai.

Với hướng đi mới cùng sự quan tâm, tạo điều kiện của chính quyền địa phương, làng gốm Bàu Trúc sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới, tiếp tục thu hút khách du lịch để trở thành một trong những tour, tuyến hấp dẫn trong hành trình khám phá du lịch tại tỉnh Ninh Thuận.