Tầm quan trọng của nghi lễ cắt tóc và xỏ tai cho trẻ của người M'nông

Người M’Nông là dân tộc thiểu số ở Việt Nam với dân số khoảng 103 nghìn người, là một trong những tộc người cư trú lâu đời tại vùng đất Tây Nguyên, tập trung chủ yếu tại các tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông. Đây cũng là tộc người có nền văn hoá nghệ thuật đậm đà bản sắc.

Tại Đắk Nông, đồng bào M’nông vẫn còn bảo lưu vốn văn hóa cổ truyền phong phú và mang đậm bản sắc tộc người, đặc biệt là trong tập quán về văn hóa.

Theo phong tục của người M’nông, khi đứa trẻ vừa tròn một năm tuổi, cha mẹ đứa trẻ sẽ tiến hành làm hai nghi lễ rất quan trọng là cắt tóc và xỏ tai cho con mình, nhằm cầu mong cho con mình mau chóng khôn lớn, trưởng thành. Nghi lễ cũng đề cao vai trò, trách nhiệm của cha mẹ đối với tương lai con cái mình.

Người M’nông quan niệm, nếu đứa trẻ lên ba mà cha mẹ không làm lễ xỏ tai thì hồn của nó sẽ buồn mà bỏ về bon Phan (làng ma của tổ tiên, ông bà). Vì vậy, lễ xỏ tai là một nghi thức vô cùng quan trọng, nó quyết định sự sống còn của đứa trẻ, để tiếp tục khôn lớn, trưởng thành.

Trẻ em M'nông sẽ được thực hiện nghi lễ cắt tóc lúc sinh ra và xỏ tai khi được ba tuổi.

Để làm lễ cắt tóc cho con mình, người cha của đứa trẻ buộc một ché rượu, làm một con gà trống choai, chuẩn bị một tô cơm, một tô canh, một tô tiết gà pha rượu, tất cả được đựng trong một cái nia, đặt bên ché rượu, cạnh bếp lửa, ngay dưới kho lúa của nhà mình.

Tiến hành nghi lễ, người cha khấn các vị thần linh, tổ tiên, ông bà xin phép được cắt tóc cho con mình. Sau đó, người cha dùng dao sắc cắt bỏ những sợi tóc tơ trên đầu của đứa trẻ có từ khi mới sinh ra. Như thế, từ nay, tóc đứa trẻ mọc lên mới là tóc đã trưởng thành. Những sợi tóc tơ được cắt ra, không được vứt bỏ mà phải cất trong một ống tre có nắp đậy.

Còn đối với nghi lễ xỏ tai, cha mẹ sẽ thực hiện khi đứa trẻ vừa tròn ba tuổi. Đây nghi lễ bắt buộc của người M’nông. Việc xỏ tai để chứng tỏ đứa trẻ đã bước vào giai đoạn mới của cuộc đời.

Để làm lễ xỏ tai cho con mình, người cha buộc một ché rượu, làm một con gà trống choai (luộc chín), chuẩn bị một tô cơm nếp, một tô canh, một tô tiết gà pha rượu, tất cả được đựng trong một cái nia, đặt cạnh ché rượu, gần bếp lửa, ngay phía dưới kho lúa của nhà mình. Vào lễ, người cha khấn các vị thần linh, tổ tiên, ông bà, xin phép được xỏ tai cho con mình và cầu mong các vị thần linh, tổ tiên, ông bà phù hộ cho con sau lễ xỏ tai, ăn khỏe, ngủ ngon, chóng lớn, mau trưởng thành. Khấn xong, người cha cầm vòng đồng đặt bên tai ché rượu lễ, rồi hơ phần tiếp giáp giữa hai đầu vòng đồng vào ngọn đèn sáp và đeo vào hai dái tai đứa trẻ mỗi bên một chiếc.

Làm xong nghi thức xỏ tai, cha mẹ đứa trẻ để nguyên vòng đồng như vậy, cho đến ba ngày sau dái tai của đứa trẻ mới được xuyên thành lỗ. Người M’nông tin rằng việc xỏ tai cho đứa trẻ lên ba sẽ làm cho hồn của nó vui.

Lễ cắt tóc và xỏ tai cho trẻ sơ sinh của người M’nông tại tỉnh Đắk Nông là một phong tục đề cao vai trò, trách nhiệm của cha mẹ đối với tương lai con cái mình. Chứng tỏ sự quan tâm của cha mẹ đến sức khỏe, trí tuệ của thế hệ con cái, những người sẽ là tương lai của gia đình và cộng đồng người M'nông.